Nhân dịp kỷ niệm 110 năm Công đồng Kẻ Sở (1912-2022) và đứng trước những thách đố của xã hội hiện tại đối với đời sống Đức tin, Đức Tổng Giám mục Hà Nội đã triệu tập Công nghị Tổng Giáo phận với chủ đề “Canh tân đời sống Đức tin”. Theo Giáo Luật điều 460, Công nghị Tổng Giáo phận Hà Nội được triệu tập là một Công nghị nhắm tới khía cạnh mục vụ, nhằm lấy ý kiến tham vấn cho Đức Tổng Giám mục trong việc định hướng và đưa ra những quyết định mục vụ giúp dân Chúa tại Tổng Giáo phận (TGP) đổi mới đời sống Đức tin cho phù hợp với hoàn cảnh hiện nay và nhiệt thành loan báo Tin Mừng cho dân tộc Việt Nam. Nói về mục đích của Công nghị, Đức Tổng Giám mục (TGM) Giuse Vũ Văn Thiên đã nêu rõ trong Thư Mục vụ về Triệu tập Công nghị TGP như sau:

– Nhìn lại quá khứ với tâm tình tạ ơn Thiên Chúa, tri ân các bậc tiền nhân về những hồng ân trọng đại đã nhận được từ xưa đến nay.

– Phân định những thách đố hiện tại với lăng kính đức tin.

– Canh tân cơ cấu tổ chức hành chính và những thực hành đức tin cho phù hợp với tâm thức của người tín hữu trong thời hiện đại.

– Đưa ra những định hướng mục vụ phù hợp giúp dân Chúa sống đức tin trong bối cảnh xã hội mới, đồng thời hướng tới tương lai, thúc đẩy những hoạt động loan báo Tin mừng, bồi đắp nền văn minh tình thương tại quê hương Việt Nam (Đại Hội Dân Chúa – HĐGMVN năm 2010).

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu tiến trình tổ chức Công nghị, các buổi hội thảo Tiền Công nghị, nội dung làm việc và kết quả biểu quyết của Công nghị TGP Hà Nội.

I. GIAI ĐOẠN CHUẨN BỊ TRIỆU TẬP CÔNG NGHỊ TGP HÀ NỘI

Công nghị TGP Hà Nội được tiến hành qua ba giai đoạn: chuẩn bị triệu tập Công nghị, Tiền Công nghị và những ngày chính thức cử hành Công nghị.

Giai đoạn chuẩn bị triệu tập Công nghị được bắt đầu từ giữa tháng 6 năm 2021 cho đến 24/11/2021. Đây là giai đoạn nghiên cứu tài liệu, khảo sát đời sống Đức tin, soạn thảo nội quy và tài liệu chuẩn bị cho Công nghị. Đức TGM Hà Nội đã thành lập ban Soạn thảo để soạn thảo tài liệu chuẩn bị cho Công nghị. Thành lập tổ Giáo luật để chuẩn bị những thủ tục pháp lý, thiết lập nội quy Công nghị, và trình lên Toà Thánh, để Công nghị được cử hành theo đúng hướng dẫn của Giáo Luật. Đồng thời, Đức TGM cũng giao cho một nhóm nghiên cứu xã hội học tiến hành khảo sát về đời sống Đức tin của mọi thành phần Dân Chúa trong TGP, để có những số liệu giúp cho cái nhìn về thực trạng đời sống Đức tin mang tính khách quan và khoa học.

1. Tài liệu chuẩn bị cho Công nghị TGP Hà Nội

Trước khi Công nghị TGP Hà Nội được triệu tập, một tài liệu chuẩn bị cho Công nghị đã được soạn thảo và phát hành. Tài liệu này gồm 2 chương. Chương I: Kitô hữu sống Đức Tin. Phần A của chương này bàn về bản chất của hành vi Đức tin. Đức tin vừa là   ân sủng Chúa ban, nhưng cũng vừa là hành vi tự do đáp lại của cá nhân con người. Đức tin vừa mang tính cá nhân, nhưng đồng thời cũng mang tính cộng đoàn – chính Giáo hội sinh ra, nâng đỡ và nuôi dưỡng Đức Tin của từng Kitô hữu.

Phần B của chương này bàn về hành trình Đức tin của dân Chúa TGP Hà Nội, từ những ngày đầu đón nhân Đức tin cho đến hiện nay. Những sự kiện lịch sử quan trọng của TGP đã được giới thiệu sơ lược. Khởi đi từ những bước chân truyền giáo đầu tiên của Cha Đắc Lộ khi đến Thăng Long ngày 02/07/1627, đến thời kỳ Đức Cha Lambert de la Motte, thời kỳ bách hại đạo, thời kỳ phát triển, các Công đồng Kẻ Sặt (1900), Công đồng Kẻ Sở (1912), Công đồng Đông Dương (1934), cho đến thời kỳ khó khăn từ 1954 đến 1990, và từ 1990 cho đến nay.

Chương II: Đường hướng mục vụ trong TGP Hà Nội. Phần A bàn về bối cảnh của đời sống Đức Tin hiện nay, qua đó nêu lên những thách đố mà người tín hữu TGP Hà Nội đang phải đối diện. Phần B tóm tắt kết quả của cuộc khảo sát về thực trạng đời sống Đức tin của các tín hữu trong TGP Hà Nội.

Sau cùng, Phần C của chương II nêu lên những định hướng mục vụ cho TGP Hà Nội. Phần này đã đưa ra những định hướng cho việc canh tân đời sống Đức tin cá nhân của người tín hữu, định hướng về đào tạo nhân sự, về mục vụ các bí tích, về cơ cấu tổ chức trong giáo phận và giáo xứ, về quản trị tài sản, về mục vụ truyền giáo, di dân, truyền thông, và mục vụ chăm sóc. Phần này đã đưa ra những định hướng để các cuộc hội thảo Tiền Công nghị cùng nhau bàn thảo và lắng nghe ý kiến đóng góp từ mọi thành phần dân Chúa trong TGP.

2. Một vài kết quả của cuộc Khảo sát về thực trạng đời sống Đức tin tại TGP Hà Nội

TGP Hà Nội đã thực hiện cuộc khảo sát về đời sống Đức tin với 7385 mẫu khảo sát trên tổng số khoảng 350.000 tín hữu, đạt tỷ lệ 21%. Bao gồm 4 đối tượng: Thiếu nhi (8-15 tuổi) 1341 mẫu = 3,8%; trưởng thành (16-60 tuổi) 5610 mẫu = 16%; các tu sĩ 279 mẫu

= 0,8% và các linh mục 155 mẫu = 0,44%. Sau 3 tháng thực hiện, kết quả khảo sát đã cho thấy thực trạng đời sống Đức tin của tín hữu TGP Hà Nội trong thời đại hôm nay.

Bản khảo sát cho thấy những tín hiệu tích cực trong đời sống Đức tin tại TGP Hà Nội. Người Công giáo TGP Hà Nội tin những tín điều Đức tin trong Kinh Tin kính ở mức cao từ 9,1 – 9,7/10 điểm. Có tới 91% người được hỏi cho rằng việc thường xuyên lãnh nhận các Bí tích là rất cần thiết. 86,1% nói lên mục đích tham dự Thánh lễ là vì yêu mến Chúa. Mặc dù tỉ lệ những người tham dự Thánh lễ ngày thường chỉ chiếm 11%. Có tới 59% tham gia tích cực vào các công việc trong giáo xứ; 65,5 % số người được hỏi là thành viên của các Hội đoàn. Về đời sống bác ái, 64,0% người được hỏi tích cực quyên góp tiền, vật chất cho người khó khăn. Về sống công bằng, có 76,1% không tham lam hay nhận hối lộ; 87,9% tôn trọng tài sản chung. Về đời sống hôn nhân gia đình, có 89,7% luôn chung thủy trong hôn nhân; 92,7% luôn cố gắng xây dựng gia đình hòa thuận yêu thương.

Nhưng bản khảo sát cũng cho thấy những điều đáng lo ngại và cấp thiết phải canh tân đời sống Đức tin. Những hành vi lỗi đức thờ phượng Thiên Chúa như: tham dự việc lên đồng/hầu đồng, gọi hồn, xem tuổi, tướng số, những hành vi kiêng kị, xem ngày giờ, cúng bái, giải hạn, thờ thần tài, đi cúng chùa, đền, miếu hay đốt vàng mã vẫn chiếm từ 1,1 – 11,3%. Tỷ lệ những người lãnh nhận bí tích Hòa Giải 2-3 năm/lần chiếm 9%; tỷ lệ những gia đình thỉnh thoảng mới đọc kinh sớm tối chiếm 31%; số người đọc Kinh Thánh hằng ngày chỉ 32%. Những quan niệm sai lầm về luân lý cũng đáng lo ngại, 17,1% cho việc quan hệ tình dục trước hôn nhân là bình thường; 24% số người được hỏi có dùng các biệt pháp ngừa thai nhân tạo; có tới 7,1% số người không chung thủy trong đời sống vợ chồng. Đối với hoạt động truyền giáo, 42% người được khảo sát e ngại truyền giáo vì không biết nhiều về Đạo để truyền cho người khác.

II. GIAI ĐOẠN TIỀN CÔNG NGHỊ TGP HÀ NỘI

Năm Công nghị TGP Hà Nội được cử hành từ ngày 24/11/2021 đến 24/11/2022, được chia làm hai giai đoạn: Tiền Công nghị và những ngày cử hành Công nghị chính thức. Năm Công nghị được khởi đầu bằng Thánh Lễ Triệu tập Công Nghị ngày 24/11/2021 tại nhà thờ Chính Toà Hà Nội. Trong Thánh Lễ, Đức TGM Hà Nội đã long trọng công bố triệu tập năm Công nghị và bổ nhiệm ban Thư ký, ban Soạn thảo và nhóm Tư vấn Giáo Luật cho Công nghị.

Giai đoạn Tiền Công nghị, từ 12/2021 đến 11/2022, 18 Ủy ban Mục vụ của TGP đã tổ chức 22 cuộc hội thảo lớn nhỏ, nhằm thảo luận và lấy ý kiến đóng góp giúp canh tân các hoạt động mục vụ và đời sống Đức tin trong TGP. Trong đó, 14 cuộc hội thảo theo hình thức mở và phát trực tuyến, 2 cuộc hội thảo hình thức đại hội, và 6 cuộc hội thảo hình thức nhóm nhỏ và không trực tuyến.

Mỗi cuộc hội thảo là một cuộc gặp gỡ, cùng nhau cầu nguyện, lắng nghe và phân định ý Chúa. Một cuộc hội thảo mở bao gồm giờ cầu nguyện đầu giờ, bài thuyết trình chủ đề theo giáo huấn của Giáo Hội do một linh mục phụ trách, một bài tham luận của một giáo dân, sự tham gia đóng góp ý kiến của các tham dự viên, cả trực tiếp và trực tuyến qua các phương tiện truyền thông, và được đúc kết bởi Đức TGM và kết thúc với Thánh Lễ.

Các buổi hội thảo nhỏ thường được bắt đầu bằng giờ Chầu Thánh Thể, tiếp đến là các bài thuyết trình, các ý kiến đóng góp và tổng kết để hoàn thiện nội quy của một Ủy ban Mục vụ hoặc định hướng hoạt động mục vụ cho Ủy ban đó.

Sau khi kết thúc các buổi hội thảo, các bài thuyết trình, các tham luận, các ý kiến đóng góp của mọi thành phần dân Chúa trong TGP đã được tổng hợp lại và góp phần hình thành Tài liệu làm việc cho Công nghị. Ban soạn thảo tài liệu đã cùng nhau soạn thảo và hoàn thiện Tài liệu làm việc cho Công nghị. Đức TGM Giuse Vũ Văn Thiên đã gửi thư mời tham dự Công nghị trực tiếp tới từng tham dự viên Công nghị. Cùng với thư mời, Ban thư ký Công nghị cũng gửi kèm Tài liệu làm việc, Nội quy Công nghị và các phiếu tham luận cho các tham dự viên từ ngày 07/11/2022.

Các buổi hội thảo Tiền Công nghị TGP Hà Nội

1. Hội thảo về “Đời sống linh mục TGP Hà Nội” do Ủy ban Mục vụ Ơn gọi tổ chức, diễn ra vào ngày 08/01/2022 tại Toà TGM Hà Nội. Buổi hội thảo đã cùng nhau suy tư và bàn thảo về đời sống và thực thi sứ vụ của các linh mục TGP Hà Nội. Bài thuyết trình “Linh mục thực hành Đức tin, sống thánh thiện trong và qua ba tác vụ linh mục”của cha Anphongsô Phạm Hùng đã trình bày cách tổng quát giáo huấn của Giáo Hội về đời sống linh mục và chỉ ra phương thế giúp các linh mục sống thánh thiện. Sự thánh thiện của linh mục dựa trên ân sủng của Chúa Kitô, được tiến triển trong và qua 3 thừa tác vụ linh mục: rao giảng, thánh hóa và quản trị. Các linh mục sống thân mật với Chúa Kitô trong tình bằng hữu và gặp gỡ với Người, chia sẻ sứ vụ, tình yêu và sự phục vụ của Chúa cho Giáo Hội của Người. Bài tham luận “Ước nguyện của giáo dân về linh mục” do chị Maria Trần Lan Anh trình bày đã nói lên những ước mong của người giáo dân về các linh mục trong TGP. Trong đó đặc biệt đã nói lên mong ước các linh mục là những người dấn thân, truyền lửa, là chứng nhân tình yêu, là cầu nối giữa Chúa và giáo dân, cầu nối giữa các mối tương quan, vừa là điểm tựa về tình yêu thiêng liêng, vừa lan toả sự thánh thiện và lòng bao dung.
2. “Giới trẻ – Đức tin và Cuộc sống”là buổi hội thảo được tổ chức bởi Ủy ban Mục vụ Giới trẻ, ngày 12/02/2022 tại Giáo xứ Sở Kiện. Buổi hội thảo đã cùng nhau bàn về đời sống Đức tin của giới trẻ, những thách đố họ đang phải đối diện, và những phương thế   để canh tân và sống Đức tin giữa xã hội hôm nay. Bài thuyết trình “Giới trẻ – Đức tin và cuộc sống” của cha Antôn Nguyễn Văn Độ đã điểm qua khuôn mặt của người trẻ trong Kinh Thánh, những vị thánh trẻ trong Giáo Hội và nói lên vị trí và tầm quan trọng của giới trẻ trong Giáo Hội hôm nay. Bài thuyết trình cũng nêu lên những thách đố và thực trạng đời sống Đức tin của giới trẻ, qua đó vạch ra những phương thế giúp người trẻ canh tân. Kết nối chính mình với Chúa Kitô, mở ra để được đồng hành và can đảm trao tặng Đức tin là những phương thế cụ thể giúp giới trẻ TGP Hà Nội sống và làm chứng cho Đức tin trong xã hội hôm nay. Bài tham luận “Hãy trỗi dậy, hãy canh tân đời sống Đức tin để sống đúng ơn gọi của người trẻ” được trình bày bởi bạn Maria Nguyễn Kim Hồng đã nêu lên thực trạng đời sống giới trẻ và nói lên thao thức của người trẻ muốn sống và giữ vững Đức tin như Đức Kitô đang sống. Các bạn cũng nói lên mong ước nhận được sự đồng cảm từ các bậc phụ huynh và sự quan tâm, gần gũi và đồng hành thường xuyên của các vị mục tử trong Giáo Hội.
3. Hội thảo về “Tu sĩ với cộng đoàn giáo xứ”do Ủy ban Tu sĩ tổ chức ngày 19/02/2022 tại nhà mẹ dòng Mến Thánh Giá Hà Nội. Trong buổi hội thảo, cha Anphongsô Phạm Hùng đã thuyết trình về “Vai trò của sự hiện diện và sứ vụ các tu sĩ trong cộng đoàn giáo xứ thuộc TGP Hà Nội”. Qua đó, đã giới thiệu bản chất của đời thánh hiến, sự hiện diện của các tu sĩ trong cộng đoàn giáo xứ, và sứ vụ của tu sĩ với cộng đoàn giáo xứ, đồng thời nêu lên những vấn đề cần thống nhất như việc thiết lập cộng đoàn tu sĩ trong giáo xứ, việc làm thế nào để có sự cộng tác tốt đẹp giữa tu sĩ với linh mục và giáo dân trong giáo xứ, và đặc biệt làm sao để cộng đoàn tu sĩ luôn hiệp thông với giáo phận và hòa chung với chương trình mục vụ của giáo phận. Bài thuyết trình đã nói lên mong ước một sự canh tân trong đời sống và sứ vụ của các tu sĩ đang hiện diện tại TGP Hà Nội, để quý tu sĩ có thể diễn tả rõ nét nếp sống của Chúa Kitô và truyền thông Tin Mừng, ngõ hầu hương thơm dâng hiến của các tu sĩ được toả lan khắp nơi trong gia đình TGP và cho xã hội hôm nay. Buổi hội thảo cũng được lắng nghe tham luận của cha Giuse Mai Xuân Lâm và nhiều ý kiến đóng góp liên quan đến việc cộng tác giữa tu sĩ với linh mục và giáo dân để làm sao cùng nhau phục vụ Ơn Cứu độ và làm cho tinh thần Tin Mừng lan toả trong giáo xứ.
4. Hội thảo về “Thừa tác viên và Người lãnh nhận các bí tích”được Ủy ban Phụng vụ tổ chức tại Trung tâm hành hương Bằng Sở ngày 12/03/2022. Bài thuyết trình cùng tên với chủ đề buổi hội thảo do cha Giuse Đào Hữu Thọ trình bày đã làm sáng tỏ ý nghĩa của bí tích, thừa tác viên và người lãnh nhận các bí tích. Bí tích là nguyên nhân và dấu chỉ của ân sủng mà chính Đức Kitô là Linh mục cử hành các Bí tích. Những thừa tác viên là những tín hữu được Giáo Hội trao cho những công việc phục vụ Thiên Chúa và cộng đoàn qua việc cử hành và phân phát các ân sủng của Chúa cho Giáo Hội. Đồng thời bài thuyết trình cũng mời gọi các tín hữu phải tham dự vào cử hành phụng vụ các bí tích một cách ý thức và tích cực. Bài tham luận “thừa tác viên và người lãnh nhận Bí tích” do anh Gioan B. Trần Minh Quân trình bày cũng đã nói lên những mong ước của giáo dân. Đối với các Thừa tác viên có chức thánh, phải chuẩn bị chu đáo và nhiệt thành cử hành các bí tích vì ích lợi của mọi người tín hữu. Đối với các thừa tác viên không có chức thánh, phải được đào tạo căn bản và chuẩn bị chu đáo, tác phong xứng hợp với thừa tác vụ được trao phó. Các ý kiến tham luận cũng đã nêu lên nhiều vấn đề cần phải canh tân để việc cử hành phụng vụ luôn hướng về Thiên Chúa và giúp tăng cường đức tin nơi các tín hữu.
5. Hội thảo về “Tầm quan trọng của Giáo lý trong đời sống Đức tin”được Ủy ban Giáo lý tổ chức ngày 25/03/2022 tại giáo xứ Xuân Bảng. Linh mục thuyết trình đề tài hội thảo Giuse Vũ Đức An đã giúp cho các tham dự viên thấy học giáo lý có tầm quan trọng rất lớn trong đời sống của người tín hữu. Hiểu giáo lý để yêu mến Chúa, thực hành Đức tin, loan báo Tin Mừng và để bảo vệ Đức tin trước những sai lạc. Điều đó cho thấy việc dạy và học giáo lý phải là mối ưu tư của mọi thành phần dân Chúa trong TGP. Các tham dự viên và nhất là chị Maria Nguyễn Thị Út với bài tham luận “Giáo lý viên đồng hành với học viên trong đời sống Đức tin” đã nói lên thao thức canh tân. Làm sao việc dạy và học giáo lý hướng tới sự trưởng thành trong Đức tin và làm thế nào để các bậc cha mẹ, các anh chị em giáo lý viên được góp phần mình cách tích cực và hiệu quả hơn trong việc giáo dục Đức tin tại các giáo xứ.
6. Hội thảo về “Đồng hành với gia đình trước những thách đố của thời đại”do Ủy ban Hôn nhân và Gia đình tổ chức ngày 02/04/2022 tại giáo xứ Bút Đông. Trong bài thuyết trình, linh mục Giuse Vũ Công Viện đã làm nổi bật giá trị của hôn nhân gia đình như là một điều thiện hảo nhất của nhân loại. Từ đó, bài thuyết trình cho thấy sự đồng hành của Giáo Hội đối với gia đình, nêu lên thực trạng của gia đình Công giáo tại TGP Hà Nội, qua đó đặt ra các thách đố về mục vụ gia đình và mời gọi phải Phúc âm hóa đời sống hôn nhân gia đình. Bài tham luận “Gia đình Công giáo: thực trạng và mong ước” của chị Maria Nguyễn Thị Thu Hương đã nói lên những khó khăn và thách đố của gia đình trong cuộc sống hiện tại, cụ thể như những cám dỗ về vật chất, danh vọng, tình trạng thiếu hiểu biết về Đức  tin và không thực hành đức tin nơi những gia đình trẻ. Qua đó, bài tham luận nói lên mong ước được chuẩn bị tốt hơn trước hôn nhân, được đồng hành trong đời sống gia đình và có sự kết nối giữa giáo phận, giáo xứ và gia đình, nhất là đối với những người bị đổ vỡ trong hôn nhân.
7. Hội thảo về “Bác ái xã hội: nghề hay sứ mạng”do Ủy ban Caritas tổ chức tại giáo xứ Khoan Vĩ ngày 23/04/2022. Hội thảo đã lắng nghe cha Giuse Nguyễn Văn Diễm trình bày đề tài “Bác ái xã hội – nghề hay sứ mạng”. Bài thuyết trình đã giúp các tham dự viên hiểu và có cái nhìn vừa sâu sắc vừa có tính lịch sử về hoạt động bác ái trong Giáo Hội. Bác ái xã hội không phải là một nghề, nhưng đó là một sứ mạng. Cùng với việc rao giảng Lời Chúa, cử hành các Bí tích, phục vụ bác ái làm nên bản chất và sứ vụ của Giáo Hội. Bài tham luận của ông Giuse Mai Quang Huy về “Niềm vui và những thách đố của người làm Bác ái” đã nói lên niềm vui sâu xa của người làm bác ái là khi làm được điều gì cho tha nhân là làm cho chính Chúa. Đồng thời bài tham luận cũng nêu lên những khó khăn thử thách của hoạt động bác ái tại TGP Hà Nội hiện nay, từ khía cạnh kinh tế, xã hội, đến sự thờ ơ của một số linh mục và cả những sai lệch trong nhận thức và hoạt động của hội viên Caritas.
8. Hội thảo về “Đời sống sinh viên”do Ủy ban Sinh viên tổ chức ngày 30/04/2022 tại giáo xứ Nam Định. Trong bài thuyết trình, cha Giuse Tạ Minh Quý đã nêu lên những đặc tính và thách đố của sinh viên tại TGP Hà Nội, gợi mở ra định hướng để canh tân đời sống Đức tin và mục vụ sinh viên. Ba đặc tính của sinh viên Công giáo tại TGP Hà Nội là các Kitô hữu trẻ, người tri thức trẻ, họ vừa đa dạng vừa đối diện với nhiều thách đố. Ba thách đố căn bản mà sinh viên đang phải đối diện là những tư tưởng sai lạc, những lối sống nguy hại và tình trạng mất định hướng và giá trị sống. Để canh tân đời sống Đức tin, sinh viên phải xác tín ba điều: họ là người được Thiên Chúa yêu thương, được Đức Kitô gọi là bạn hữu, và Đức tin và lý trí như đôi cánh để giúp họ bay cao trong đời sống. Ba điều phải thực hiện để canh tân là gặp gỡ Chúa và gặp gỡ nhau, lắng nghe Chúa và lắng nghe nhau, phân định và chọn lựa sống theo đúng ơn mà Chúa kêu gọi. Để mục vụ sinh viên có hiệu quả, cần dựa trên ba nguyên tắc: sinh viên vừa là chủ thể vừa là đối tượng, phát triển nền mục vụ đồng hành và hướng đến truyền giáo trong chính môi trường sinh viên. Bài tham luận “Sống Đức tin trưởng thành nơi người sinh viên Công giáo thời đại mới” của bạn Têrêsa Lê Thị Thủy Tiên đã nêu lêu những vấn đề cụ thể của đời sống sinh viên và đề nghị áp dụng mô hình TSD (T-talking: nói, lên tiếng, chia sẻ; S-study: học tập; D-doing: thực hành) giúp sinh viên Công giáo triển nở và sống đạo tốt hơn.
9. Ủy ban Mục vụ Truyền giáo đã tổ chức buổi hội thảo với chủ đề “Truyền giáo là chia sẻ kinh nghiệm về Thiên Chúa Tình Yêu”tại giáo xứ Sở Kiện ngày 14/05/2022. Cha Phaolô Nguyễn Trung Thiên, thuyết trình chủ đề cho buổi hội thảo đã nhấn mạnh truyền giáo là sứ mạng và lý do hiện hữu của Giáo Hội. Mọi người tín hữu đều phải loan báo Tin Mừng Chúa Giêsu bằng cả con người và cuộc đời mình. Cốt lõi của truyền giáo chính là Tình yêu Thiên Chúa. Một khi đã được trải nghiệm lòng thương xót của Thiên Chúa, nhận ra sự hiện diện đầy yêu thương của Ngài, người tín hữu không thể không công bố và chia sẻ điều đã thấy và đã nghe. Các tham dự viên đã nêu lên những khó khăn khi thực thi sứ vụ truyền giáo như thiếu kinh nghiệm đức tin, thiếu kinh nghiệm gặp gỡ Chúa Kitô, và không biết nhiều về giáo lý và Tin Mừng để giới thiệu cho người khác. Để truyền giáo, mỗi người phải thực sự sống Tin Mừng, mỗi giáo xứ phải là một cộng đoàn sống đức ái và hiệp nhất. Hội thảo cũng cho thấy Legio Mariae là hội đoàn có thể là tác nhân chính để làm men và dấn thân truyền giáo.
10. Hội thảo về “Đời sống ca viên và chuẩn mực thánh nhạc”được Ủy ban Thánh nhạc tổ chức ngày 21/05/2022 tại trung tâm hành hương Bằng Sở. Dựa vào các thông điệp của các Đức Giáo Hoàng, sắc lệnh và huấn thị của Toà Thánh về Thánh nhạc, Linh mục Rôcô Nguyễn Duy, trong bài thuyết trình “Đời sống ca viên và chuẩn mực Thánh nhạc” đã giúp các tham dự viên hiểu được ý nghĩa và tầm quan trọng của Thánh nhạc trong phụng vụ và trong đời sống người tín hữu. Đồng thời bài thuyết trình cũng nêu lên những quy chuẩn cho đời sống ca viên và các ca đoàn. Trong bài tham luận, anh Phêrô Phạm Hoàng Tiệp cũng điểm qua một số thực trạng của đời sống ca viên trong các mối tương quan với gia đình, cha xứ và nói lên các thao thức của ca viên, mong ước được nâng đỡ trong đời sống tinh thần, huấn luyện thêm về chuyên môn, và có cơ hội giao lưu học hỏi giữa các ca đoàn.
11. Hội thảo về Truyền thông với chủ đề “Lắng nghe bằng trái tim”do Ủy ban Truyền thông tổ chức tại nhà Mẹ dòng Mến Thánh Giá Hà Nội ngày 28/05/2022. Trong bài thuyết trình đề tài hội thảo, Cha Vicentê Phạm Văn Thắng đã mượn những tư tưởng của Đức Thánh Cha Phanxicô trong sứ điệp Ngày thế giới Truyền thông lần thứ 56 năm 2022, cho thấy lắng nghe là một chiều kích của tình yêu, không có lắng nghe thì không có giao tiếp, và sẽ không thể có một nền báo chí lành mạnh. Bài thuyết trình cũng đề cập đến việc sử dụng các phương tiện truyền thông, nêu lên hướng đi và mục đích cho các hoạt động truyền thông, nhất là việc đào tạo nhân sự, canh tân cơ cấu tổ chức, liên kết thành viên, để giúp mọi người sống hiệp hành và dùng truyền thông đúng với mục đích mà Giáo Hội mong muốn: phục vụ việc Loan báo Tin Mừng, xây dựng nền văn mình tình thương và nhằm phát triển con người toàn diện, phát huy sự hiệp thông trong đời sống Giáo Hội, phục vụ việc đối thoại với thế giới, và nhắm đến sự thật toàn vẹn. Trong bài tham luận, chị Maria Nguyễn Quỳnh Trang cũng đã nêu lên những khó khăn, vướng mắc còn tồn tại trong hoạt động truyền thông tại TGP Hà Nội, và nói lên những mong ước và đề xuất để xây dựng ban Truyền thông TGP, các giáo hạt, giáo xứ ngày một phát triển hơn về chuyên môn và thực hiện đúng sứ mạng của mình trong Giáo Hội.
12. Hội thảo về Công lý và Hòa bình với chủ đề “Xây dựng và cổ vũ sự phát triển con người toàn diện”được Ủy ban Công lý và Hòa bình tổ chức tại giáo xứ Bút Đông ngày 04/06/2022. Qua bài thuyết trình “Đức tin Kitô và sự phát triển con người toàn diện”, cha Anphongsô Phạm Hùng đã dùng giáo huấn của Giáo Hội để cho thấy dấn thân cho sự phát triển con người toàn diện là một trong những nhiệm vụ chính của rao giảng Tin Mừng. Sự phát triển con người toàn diện phải hướng con người đến Thiên Chúa và giúp họ đạt đến hạnh phúc tối hậu là sự sống vĩnh cửu trong Thiên Chúa. Bài thuyết trình đã vạch ra phương thế để xây dựng và cổ vũ sự phát triển con người toàn diện qua việc đổi mới cách thực hành đức tin, tôn trọng và thăng tiến sự sống và phẩm giá con người, thăng tiến kinh tế và giáo dục, xây dựng tình liên đới, ưu tiên phục vụ người nghèo và phát triển con người toàn vẹn trong Chúa Kitô. Qua bài tham luận “Bảo vệ và sống đúng phẩm giá con người”, anh Giuse Nguyễn Văn Trình đã mời gọi người Kitô hữu cùng nhau bảo vệ quyền sống, quyền tự do, và quyền được giáo dục của con người. Hội thảo đã cho thấy xây dựng nền nhân bản Kitô giáo như nền móng cho việc phát triển con người toàn diện. Đây là một công trình đòi hỏi sự nhẫn nại và mọi tín hữu phải trở nên men Tin Mừng thấm nhập vào đời sống xã hội hôm nay.
13. Hội thảo về “Hội đoàn trong đời sống Đức tin”được Ủy ban Giáo dân tổ chức ngày 11/06/2022 tại giáo xứ Mỹ Thượng. Bài thuyết trình “Hội đoàn trong đời sống Đức tin” do cha Giuse Vũ Công Viện trình bày đã nói lên bản chất, mục đích, tầm quan trọng của hội đoàn với đời sống Đức tin của người tín hữu và sự phát triển giáo xứ. Bài thuyết trình cũng nêu lên thực trạng sinh hoạt hội đoàn trong TGP Hà Nội, và gợi mở một số định hướng và giải pháp giúp việc sinh hoạt hội đoàn phù hợp với mục tiêu của Giáo Hội, giúp người tín hữu thăng tiến trong Đức tin, sống liên đới, hiệp nhất và nên thánh, cùng nhau làm chứng cho Chúa Kitô và loan truyền Tin Mừng. Trong bài tham luận, ông Vincentê Nguyễn Ngọc Ánh đã nêu lên những điều được hoặc mất khi tham gia các hội đoàn, nói lên thực trạng dưới cái nhìn của người giáo dân, và đề xuất giải pháp giúp phát triển các hội đoàn như xây dựng lại quy chế hoạt động phù hợp với đời sống của giáo dân.
14. Hội thảo về Giáo dục Công giáo với chủ đề “Công cuộc đào tạo linh mục hôm nay”được Ủy ban Giáo dục tổ chức theo hình thức nhóm nhỏ, tại Toà TGM Hà Nội, ngày 18/06/2022. Trong bài thuyết trình “Đào tạo linh mục trong hoàn cảnh hiện nay”, cha Antôn Nguyễn Văn Thắng đã nêu lên thực trạng xã hội đối với việc đào tạo linh mục, nền tảng và mục đích đào tạo, và tổ chức đào  tạo. Đào tạo linh mục trở nên con người của mầu nhiệm – sự thánh thiêng, con người của hiệp thông – đối thoại, và con người sứ vụ – khiêm tốn phục vụ. Việc tổ chức đào tạo phải hội đủ bốn đặc tính là duy nhất, toàn diện, cộng đoàn và truyền giáo. Đặc biệt, điểm nhấn của đào tạo linh mục là khơi lên đức ái mục tử nơi con người linh mục. Linh mục trở nên con người có khả năng trao hiến chính mình cách trọn vẹn cho Giáo Hội theo hình ảnh trao hiến của Chúa Kitô và thông phần với Ngài. Trong bài tham luận “Linh mục tự đào tạo trường kỳ”, cha Antôn Trần Quang Tiến đã chia sẻ cảm nhận của bản thân về những điểm tốt, điểm còn thiếu trong việc đào tạo các linh mục hiện nay, những ý hướng khi gửi chủng sinh đi giúp xứ, và gợi mở những thao thức về truyền giáo. Chỉ cần các linh mục có một tinh thần nhiệt thành với công tác mục vụ, một tâm hồn khiêm tốn, một quả tim yêu thương, và sự hy sinh khi làm mục vụ, thì có thể biến giáo xứ trở thành một đại gia đình mà trong đó mọi giáo dân biết yêu thương và kính trọng nhau. Qua bài tham luận “Linh mục với sứ vụ truyền giáo”, cha Phaolô Nguyễn Hữu Hiệp đã đề xuất việc đào tạo phải giúp chủng sinh thấm nhuần lịch sử và truyền thống tốt đẹp của TGP, hiểu rõ về các Thánh Tử Đạo Việt Nam, và chủng sinh phải trải qua 1 năm hoặc 3 tháng giúp xứ tại những nơi khó khăn nhất của TGP để có cơ hội thực hành việc truyền giáo.
15. Hội thảo về “Giữ gìn và xây dựng cơ sở vật chất”được Ủy ban Xây dựng tổ chức tại giáo xứ Tân Độ ngày 25/06/2022. Trong bài thuyết trình “Gìn giữ tài sản và việc xây dựng cơ sở vật chất trong Giáo Hội”, cha Tôma Aquinô Nguyễn Xuân Thủy đã giúp các tham dự viên hiểu rõ hơn về tài sản và việc quản trị tài sản trong Giáo Hội. Cha cũng đưa ra những tiêu chuẩn cơ bản cần phải có khi xây dựng nhà thờ, nhà mục vụ, nhà xứ. Các công trình xây dựng một mặt phải đảm bảo các tiêu chuẩn về kiến trúc và kỹ thuật xây dựng, mặt khác phải phù hợp với ý nghĩa thần học, tinh thần phụng vụ và nghệ thuật thánh của Giáo Hội. Anh Phanxicô Assisi Lê Minh Hoàng, qua bài tham luận “Gìn giữ và xây dựng cơ sở vật chất” đã nêu lên một số thực trạng về việc gìn giữ, xây dựng cơ sở vật chất tại TGP Hà Nội. Qua đó, anh đã đề xuất một số giải pháp như thống kê, phân loại, đánh giá, và xếp hạng các cơ sở xây dựng; kêu gọi sự chung tay của các nhà chuyên môn Công giáo vào việc xây dựng; phát huy vai trò truyền thông trong Giáo hội để truyền đạt, thay đổi nhận thức và truyền tải ý kiến của các mục tử, các nhà chuyên môn về xây dựng cơ sở vật chất trong TGP.

Trong tiến trình hội thảo Tiền Công nghị, có 2 buổi hội thảo được diễn ra theo hình thức đại hội. Ngày 13/08/2022, tại giáo xứ Bút Đông, Ủy ban Giáo dân đã tổ chức Hội thảo với chủ đề: “Noi gương thánh quan thầy sống tinh thần hiệp hành”, để mừng lễ quan thầy thánh Antôn Nguyễn Tiến Đích của quý Hội đồng Mục vụ Giáo xứ trong toàn TGP. Ngày 27/08/2022, tại Trung tâm Hành hương Bằng Sở, Ủy ban Thiếu nhi đã tổ chức Hội thảo với chủ đề “Các con là hiện tại của Thiên Chúa”, để cùng nhau bàn về mục vụ thiếu nhi và dự thảo quy chế hoạt động cho Ủy ban Mục vụ Thiếu nhi của TGP Hà Nội. Sau cùng, các Ủy ban Giáo lý, Hôn nhân và Gia đình, Phụng vụ, Tu sĩ và Di dân đã tổ chức các buổi hội thảo theo hình thức nhóm nhỏ để hoàn thiện quy chế hoạt động, hoặc bàn về những vấn đề chuyên môn do Ủy ban đó phụ trách.

III. GIAI ĐOẠN CHÍNH THỨC CỬ HÀNH CÔNG NGHỊ TGP HÀ NỘI

Công nghị TGP Hà Nội được chính thức cử hành từ ngày 20/11/2022 đến 24/11/2022, do Đức TGM Giuse Vũ Văn Thiên chủ toạ, cùng với sự tham dự của 183 tham dự viên, trong đó có 87 linh mục, 3 chủng sinh, 10 nữ tu và 83 giáo dân. Công nghị được khởi đầu bằng Thánh Lễ khai mạc tại nhà thờ Chính Toà lúc 18g00 ngày 20/11/2022. 3 ngày làm việc chính thức của Công nghị, bao gồm 1 phiên họp khai mạc, 9 phiên họp thảo luận, và 1 phiên họp đúc kết. Thánh lễ Bế mạc được cử hành trọng thể tại Tiểu Vương Cung Thánh Đường Đức Mẹ Vô Nhiễm Sở Kiện lúc 10g00 ngày 24/11/2022, Mừng kính Các Thánh Tử Đạo Việt Nam và tạ ơn nhân dịp kỷ niệm 110 năm Công đồng Kẻ Sở (1912-1922).

Trong thánh lễ Khai mạc, 183 tham dự viên Công nghị đã cùng nhau tuyên xưng Đức tin, thề hứa trung thành với Giáo Hội. Cuối thánh lễ, Đức TGM Giuse Vũ Văn Thiên đã đọc diễn văn khai mạc Công nghị TGP Hà Nội.

Trong bài diễn văn khai mạc, Đức TGM đã nói lên 6 điều quan trọng về Công nghị TGP. Canh Tân Đời Sống Đức Tin là lời mời gọi của Chúa Giêsu, ở bất cứ thời đại nào, ai muốn trở nên môn đệ của Người đều phải được canh tân. Lời khích lệ của Đức Hồng Y Antôn Giuse Tagle, “Tôi cầu nguyện để Công nghị của TGP Hà Nội trở thành một cơ hội quý báu, nhờ đó mọi thành phần Dân Chúa của TGP dấn thân nhiệt thành hơn nữa trong sứ vụ thánh thiêng là loan báo Tin Mừng.” Tiến trình hội thảo Tiền Công nghị đã cho thấy sự quan tâm, thao thức canh tân và sự đóng góp ý kiến xây dựng giáo phận của mọi thành phần dân Chúa. Người tín hữu giáo dân có vai trò quan trọng trong việc điều hành các cộng đoàn và tham gia loan báo Tin Mừng. Ba ngày Công nghị là dịp lắng nghe Chúa Thánh Thần và lắng nghe nhau, cùng nhau nhìn lại đời sống Đức tin của cộng đoàn Giáo phận và đề ra những hướng đi đồng bộ và cụ thể cho tương lai. Và sau cùng nhấn mạnh công cuộc canh tân đời sống Đức tin phải khởi đi từ chính các linh mục.

Nội dung làm việc của Công nghị TGP Hà Nội

1. Phiên họp khai mạc

Trong phiên họp khai mạc, Công nghị đã lắng nghe tâm tình chia sẻ của Đức TGM Giuse Vũ Văn Thiên và bài tham luận “Tổng quan về việc canh tân đời sống Đức Tin tại Tổng Giáo phận Hà Nội” của cha Gioan Baotixita Nguyễn Gia Thịnh. Bài tham luận đã nêu lên nền tảng và định hướng cho cuộc canh tân đời sống Đức tin mà Công nghị bàn thảo. Bài tham luận gồm ba phần, phần I xác định lại bản chất của Đức tin, nêu rõ sự cần thiết và lý do tại sao phải canh tân. Phần II lược qua một vài nét chính trong thực trạng đời sống Đức tin của TGP Hà Nội để biết phải canh tân những khía cạnh nào. Sau cùng, phần III, nói đến tính cấp bách của việc canh tân đời sống Đức tin.

Bài thuyết trình đã làm nổi bật ba khía cạnh căn bản của đời sống Đức tin: ân sủng, hành vi nhân linh và cần thiết để được ơn cứu độ. Đức tin là một thực tại bất biến và cần thiết tuyệt đối cho con người. Đức tin trước tiên là ân sủng của Thiên Chúa, chính Thiên Chúa đã khơi lên và lôi kéo những ai Ngài muốn đến với Ngài, thế nên mọi ý định truyền bá Đức tin hay là canh tân đời sống Đức tin đều không phải bắt đầu từ ý định và kế hoạch của con người, nhưng trước tiên phải bắt đầu từ ý muốn của Thiên Chúa, phải được khởi sự và dẫn dắt bởi đời sống cầu nguyện. Đức tin cũng là một hành vi nhân linh, thế nên lý trí và ý chí có vai trò quan trọng đáp lại mạc khải Thiên Chúa cách tự do. Tin không chỉ là chấp nhận những điều Thiên Chúa dạy, mà trên hết là tin vào Thiên Chúa và sẵn sàng làm theo mọi lời Ngài dạy. Đức tin cần thiết để được cứu rỗi, thế nên người tín hữu phải giữ vững Đức tin và can đảm đứng vững trước những thách đố của thời đại hôm nay. Công nghị TGP một đàng muốn giúp các tín hữu bảo vệ Đức tin trước các tác động tiêu cực của xã hội hiện tại, đàng khác tận dụng các ảnh hưởng tiêu cực để đẩy mạnh công cuộc loan báo Tin Mừng.

2. Phiên họp 1 và 2: Canh tân cử hành việc thờ phượng: Phụng vụ Bí tích, Á bí tích và việc đạo đức bình dân

Canh tân đời sống Đức tin trước tiên là canh tân việc cử hành việc thờ phượng. Phụng vụ biểu lộ Đức tin cách trực tiếp, đó là hành vi tôn thờ mà qua đó con người vừa bày tỏ tình cảm của mình với Thiên Chúa, vừa đón nhận ơn Chúa ngang qua cử hành đó. Trong hai phiên họp thảo luận đầu tiên, Công nghị TGP Hà Nội đã cùng nhau thảo luận về việc canh tân việc cử hành và mục vụ các bí tích, á bí tích và việc đạo đức bình dân.

Dựa trên những quy định của Giáo luật về các bí tích, Quy chế Tổng quát Sách lễ Rôma (ấn bản năm 2000), nghi thức Khai Tâm Kitô giáo từng giai đoạn cho người trưởng thành, Huấn thị Bí tích Cứu độ (Redemptionis Sacramentum 2004), và Tông huấn Bí tích Tình yêu (Sacramentum Caritatis), Tài liệu làm việc cho phiên họp này đã đưa ra những hướng dẫn và quy định cụ thể cho việc cử hành phụng vụ các bí tích, á bí tích và việc đạo đức bình dân. Hai phiên họp thảo luận đã được lắng nghe rất nhiều ý kiến tham luận giúp  bổ sung và hoàn chỉnh những quy định về cử hành phụng vụ bí tích và việc đạo đức bình dân, vừa đúng với luật phụng vụ, vừa tiếp nối được những truyền thống tốt đẹp của TGP.

Công nghị đã có những thống nhất về việc cử hành bí tích Rửa tội cho trẻ em, việc ban Bí tích Khai Tâm cho người trưởng thành phải trải qua các bước khảo hạch, việc cử hành bí tích Thêm sức, việc cử hành Bí tích Thánh Thể, việc dâng lễ đồng tế, thánh lễ An táng và Cầu hồn, thứ tự đoàn rước trong thánh lễ, việc dâng lễ vật, các bản văn phụng vụ, đồ phụng vụ, phẩm phục của các thừa tác viên trong phụng vụ và việc Chầu Thánh Thể. Công nghị cũng có những hướng dẫn cụ thể cho việc cử hành bí tích Hòa Giải, bí tích Xức dầu Bệnh nhân. Đồng thời, đưa ra những hướng dẫn và quy định cụ thể cho việc mục vụ, chuẩn bị, tiến hành các thủ tục hôn phối và việc cử hành bí tích Hôn phối. Công nghị cũng có những thống nhất trong việc hướng dẫn các thực hành đạo đức bình dân như viếng nhà thờ, viếng vườn thánh, đi Đàng Thánh giá, lần hạt Mân côi, dâng hoa, rước kiệu tôn vinh Đức Mẹ hoặc các thánh, giờ kinh gia đình, và việc hiếu hỷ theo tinh thần Kitô giáo. Các quy định này vừa tiếp nối truyền thống của Tổng giáo phận, vừa phù hợp với việc diễn tả Đức tin sống động của Giáo Hội. Sau cùng, Công nghị cũng thống nhất về việc cử hành lễ kính hoặc lễ nhớ Các thánh Tử Đạo quê hương hoặc có liên hệ đặc biệt đối với TGP Hà Nội.

3. Phiên họp 3: Canh tân sứ mạng tông đồ: Bác ái và Loan báo Tin mừng

Ơn gọi làm Kitô hữu tự bản chất cũng là ơn gọi làm tông đồ. Giữa lòng thế giới, Giáo Hội là chính là bí tích tình yêu của Thiên Chúa, được thể hiện qua sứ mạng rao giảng Lời Chúa, cử hành các Bí tích và phục vụ bác ái. Canh tân đời sống Đức tin đòi hỏi phải làm mới lại chính ơn gọi và sứ mệnh của Kitô hữu trong thế giới hôm nay. Phiên họp thứ ba, Công nghị TGP Hà Nội cùng nhau thảo luận về việc canh tân hai sứ mạng là rao giảng Lời Chúa và phục vụ bác ái.

Dựa vào Lời Chúa và giáo huấn của Giáo Hội, nhất là Hiến chế Tín lý về Giáo Hội, Sắc lệnh về Hoạt động Tông đồ Giáo dân của Công Đồng Vaticanô II, Thông điệp Thiên Chúa là Tình Yêu của Đức Giáo Hoàng Bênêđictô XVI, Thông điệp Niềm vui của Tin Mừng của Đức Giáo Hoàng Phanxicô, Kim chỉ nam về Tác vụ và Đời sống Linh mục, Huấn thị về Cải tổ mục vụ cộng đoàn Giáo xứ để phục vụ sứ vụ Loan báo Tin Mừng của Bộ Giáo sĩ, cùng với các tham luận và ý kiến đóng góp của các hội thảo Tiền Công nghị, Tài liệu làm việc cho Công nghị đã đưa ra những định hướng và những quy định cho hoạt động Bác ái và Truyền giáo tại TGP Hà Nội. Công nghị đã cùng nhau thảo luận dựa trên Tài liệu làm việc này, và cùng nhau thông qua những định hướng và quy định cụ thể đó.

Đối với hoạt động bác ái, Công nghị đã thảo luận và nêu lên những yếu tố nền tảng, các nguyên tắc căn bản giúp canh tân các hoạt động bác ái. Trong đó nhấn mạnh nguồn mạch của hoạt động bác ái là xuất phát từ tình yêu Thiên Chúa và được thúc đẩy bởi chính tình yêu ấy. Hoạt động bác ái là trách nhiệm và bổn phận của mọi thành phần trong Giáo Hội và hướng tới mọi người, không phân biệt văn hoá, tôn giáo, sắc tộc, đó là những người nghèo về vật chất và tinh thần, những nạn nhân của dịch bệnh, thiên tai, bất công xã hội, của đổ vỡ trong các mối tương quan, và những người khủng hoảng tinh thần và Đức tin. Công nghị nêu lên các lãnh vực của hoạt động bác ái, đặc biệt nhấn mạnh tới khía cạnh bác ái qua sự hiện diện, lắng nghe, đồng cảm và đồng hành.

Đối với hoạt động Truyền giáo, Công nghị thảo luận và đưa ra những định hướng cho việc đào tạo con người truyền giáo, đào tạo những nhân sự chuyên biệt cho việc truyền giáo, hướng dẫn việc cầu nguyện và nuôi dưỡng tâm hồn truyền giáo. Đồng thời, Công nghị cũng định hướng và nêu lên những gợi ý cho các hoạt động truyền giáo cho các thành phần khác nhau trong giáo phận, kêu gọi canh tân cơ cấu giáo xứ, hội đồng mục vụ và các hội đoàn phục vụ cho việc truyền giáo. Công nghị cũng đưa ra những định hướng cho việc dạy và học giáo lý dự tòng, việc đồng hành với người dự tòng và tân tòng trong các giáo xứ.

4. Phiên họp 4: Canh tân giáo dục Đức tin

Giáo dục Đức tin là một lãnh vực quan trọng trong sứ vụ loan báo Tin Mừng của Giáo Hội. Nhờ giáo dục Đức tin mà Tin Mừng mới có thể thấm nhập và bén rễ sâu vào con tim và mọi khía cạnh của đời sống con người, nhất là dẫn con người đến với Chúa Kitô. Ý thức tầm quan trọng của việc giáo dục Đức tin đối với công cuộc canh tân đời sống Đức tin, phiên họp thứ 4 Công nghị TGP Hà Nội đã cùng nhau bàn thảo về việc canh tân giáo dục Đức tin. Dựa trên Tài liệu làm việc, Công nghị đã có nhiều tham luận giúp hoàn thiện những nguyên tắc và hướng dẫn cụ thể cho việc đào tạo linh mục qua các giai đoạn và đào tạo Đức tin cho giáo dân trong TGP.

Về đào tạo linh mục, dựa vào các giáo huấn của Giáo Hội, nhất là tông huấn Pastores Dabo Vobis của Đức Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II, Đào tạo Linh mục: định hướng và chỉ dẫn của Hội đồng Giám mục Việt Nam (2012) và Ratio về Đào tạo linh mục của Bộ Giáo sĩ (2016), cùng với các ý kiến đóng góp của các nhà chuyên môn và mong ước của giáo dân qua các buổi hội thảo Tiền Công nghị, Tài liệu làm việc của Công nghị đã nêu lên những hướng dẫn cụ thể cho việc đào tạo linh mục cách thống nhất và toàn diện qua các giai đoạn trước, trong và sau chủng viện. Công nghị cũng nêu lên những quy định cụ thể của TGP Hà Nội về việc nuôi dưỡng và tuyển chọn ứng sinh linh mục, việc đào tạo và đánh giá nhận xét các chủng sinh, việc đào tạo trường kỳ cho các linh mục, và tiếp tục đào tạo các nhân sự chuyên môn phục vụ cho công tác giảng dạy và các mục vụ chuyên biệt của TGP.

Về đào tạo Đức tin cho giáo dân, Công nghị đã đưa ra những hướng dẫn cụ thể cho việc dạy và học giáo lý, nội dung và chương trình giáo lý trẻ em, chuẩn bị hôn nhân, dự tòng và cho người trường thành. Công nghị cũng có những định hướng cho việc đào tạo thần học giáo dân và huấn luyện chuyên môn cho các thừa tác viên, cho thành viên hội đồng mục vụ giáo xứ và các hội đoàn. Phiên thảo luận đã được lắng nghe nhiều ý kiến tham luận hữu ích, giúp hoàn thiện và cụ thể hóa hơn những hướng dẫn về đào tạo linh mục và Đức tin cho giáo dân.

5. Phiên họp 5: Canh tân đời sống cá nhân: giáo sĩ, tu sĩ và giáo dân

Mỗi tín hữu là một chi thể sống động trong thân thể Giáo Hội, việc canh tân đời sống Đức tin không thể không đề cập tới việc canh tân đời sống cá nhân của từng thành phần dân Chúa trong TGP. Phiên họp thứ 5, Công nghị TGP Hà Nội cùng nhau thảo luận và thông qua những hướng dẫn và quy định về canh tân đời sống thiêng liêng và luân lý của giáo sĩ, tu sĩ và giáo dân trong TGP.

Căn tính của người môn đệ Chúa Kitô là trở nên ánh sáng và muối cho đời. Ơn gọi phổ quát của mọi người tín hữu là nên thánh. Trên nền tảng đó, Tài liệu làm việc cho phiên họp này đã nêu lên những hướng dẫn cụ thể cho việc canh tân đời sống cá nhân của linh mục, tu sĩ và giáo dân. Công nghị đã cùng nhau thảo luận dựa trên Tài liệu làm việc, có nhiều ý kiến tham luận giúp hoàn thiện các hướng dẫn giúp linh mục, tu sĩ và giáo dân sống đúng căn tính của mình hơn.

Đối với đời sống linh mục, Công nghị đã đưa ra những hướng dẫn rất cụ thể để giúp linh mục nên thánh trong khi thi hành ba tác vụ rao giảng, thánh hoá, và phục vụ cộng đoàn. Qua đó, mời gọi linh mục nên thánh qua tác vụ rao giảng Lời Chúa và dạy giáo lý, linh mục sống gắn bó với Lời Chúa, suy niệm và soạn bài giảng cách chu đáo, linh mục có trách nhiệm dạy giáo lý và tổ chức, đồng hành, hướng dẫn việc dạy giáo lý trong giáo xứ. Linh mục nên thánh qua việc cử hành các Bí tích, nhất là bí tích Thánh Thể và Hòa Giải. Linh mục nên thánh qua tác vụ chăm sóc mục vụ các tín hữu, qua đời sống cầu nguyện cá nhân, qua việc chu toàn Phụng vụ các giờ kinh, việc hiện diện giữa cộng đoàn, việc đồng hành, sống đức ái mục tử, qua đời sống độc thân và khó nghèo, qua đời sống khiêm tốn, vâng phục và hiệp thông với Giáo Hội.

Đối với các tu sĩ, họ được mời gọi nên thánh và trở nên chứng nhân sống động của Chúa Kitô khi sống theo đúng ơn gọi và linh đạo của hội dòng mình, qua việc sống ba lời khuyên Phúc Âm: khó nghèo, khiết tịnh và vâng phục. Các tu sĩ đang hiện diện và làm việc tại TGP Hà Nội được mời gọi hiệp thông với nhau, với giáo xứ, giáo dân, với TGP và hài hòa với chương trình mục vụ cũng như những quy định về mục vụ trong TGP Hà Nội.

Công nghị cũng đưa ra những hướng dẫn cụ thể, như là phương thế giúp người giáo dân sống trọn căn tính của Bí tích Rửa Tội và ơn gọi nên thánh của mình. Mời gọi người giáo dân sống đúng phẩm giá con người, con Thiên Chúa, là chứng nhân cho Tin Mừng giữa đời, khi sống trọn vẹn ba chức năng tư tế, tiên tri và vương đế mà chính họ đã được tham dự với Đức Kitô qua Bí tích Rửa tội. Qua đó, hướng dẫn người giáo dân sống chứng nhân qua đặc tính trần thế của mình, mang Tin Mừng đến từng ngõ ngách của đời sống nơi họ hiện diện và làm việc. Công nghị cũng có những hướng dẫn cụ thể giúp giáo dân đứng vững trước những thách đố của thời đại như trào lưu vô thần, chủ trương tương đối về luân lý, tự do về tính dục, hoặc những lôi kéo của giáo phái ngược với Đức tin Công giáo, hoặc trước những khủng hoảng của đời sống gia đình, giữa những vòng xoáy của kinh tế thị trường, trào lưu tục hóa và hưởng thụ.

6. Phiên họp 6: Canh tân hội đoàn

Các hội đoàn là môi trường lý tưởng thể hiện mầu nhiệm hiệp thông và việc tông đồ. Hội đoàn là một dấu chỉ hiệp thông và hiệp nhất của Giáo Hội trong Chúa Kitô. Hội đoàn là nơi người tín hữu nâng đỡ nhau trên con đường nên thánh, là nơi cùng nhau thực thi sứ mệnh loan báo Tin Mừng. Để canh tân đời sống Đức tin, cần phải canh tân cơ cấu tổ chức, đường hướng và tinh thần hoạt động của các hội đoàn. Để mọi hội đoàn đều hướng tới hai mục đích chính yếu là giúp nhau thánh hóa bản thân và làm việc tông đồ.

Phiên họp thứ 6 của Công nghị TGP Hà Nội đã cùng nhau thảo luận các định hướng và quy định về thành lập và phát triển các hội đoàn trong TGP. Trong phiên họp này, các tham dự viên Công nghị đã đưa ra rất nhiều ý kiến tham luận đòi hỏi phải sửa lại cấu trúc và bổ sung thêm nội dung vào Tài liệu làm việc. Ban soạn thảo đã lắng nghe và sửa lại cấu trúc cũng như bổ sung thêm nội dung vào tài liệu làm việc. Trong đó đã nêu rõ bản chất của các hội đoàn, và đưa ra những định hướng cụ thể giúp canh tân sinh hoạt hội đoàn trong TGP. Tài liệu cũng có những hướng dẫn để giúp thống nhất cơ cấu tổ chức các hội đoàn và hướng dẫn thiết lập quy chế hoạt động cho các hội đoàn cấp giáo xứ. Tài liệu làm việc đã được chỉnh sửa lại và được thảo luận bổ sung và bỏ phiếu thông qua ở phiên họp thứ 9 của Công nghị.

7. Phiên họp 7: Canh tân việc quản trị tài sản và xây dựng cơ sở vật chất

Phiên họp thảo luận thứ 7 của Công nghị đã cùng nhau thảo luận về canh tân việc quản trị tài sản và xây dựng cơ sở vật chất. Dựa trên những hướng dẫn và quy định của Giáo luật về quản trị tài sản trong Giáo Hội (điều 1273-1289), Tài liệu làm việc đã đưa ra những quy định về việc thiết lập Hội đồng kinh tế cấp giáo phận, quy định về việc quản trị và chuyển nhượng tài sản từ cấp giáo phận đến giáo xứ. Tài liệu cũng đưa ra định hướng và quy định về việc bảo tồn, tu sửa và xây dựng cơ sở vật chất, các thủ tục hành chính, đường hướng và các tiêu chí khi xây dựng một cơ sở mới. Đồng thời cũng có những quy định cụ thể về việc tiến hành xây dựng cơ sở vật chất trong toàn giáo phận, quy định về việc thi công, hoàn công, tài chính xây dựng và cả vấn đề gây quỹ để xây dựng.

8. Phiên họp 8: Canh tân cơ cấu tổ chức – Giáo phủ

Theo Giáo luật điều 469: Giáo phủ gồm các tổ chức và các nhân viên cộng tác với Giám Mục trong việc quản trị toàn thể giáo phận. Giáo phủ trợ giúp Giám mục trong việc điều khiển hoạt động mục vụ, quản trị giáo phận và thi hành quyền tư pháp. Phiên họp thứ 8, Công nghị đã cùng nhau lắng nghe Ban soạn thảo tài liệu trình bày về việc canh tân cơ cấu tổ chức theo đúng hướng dẫn của Giáo luật. Trong đó trình bày rõ về quyền hạn và trách nhiệm của vị Tổng đại diện, Chưởng ấn, Quản lý. Đồng thời cũng giải thích và nêu rõ thành phần, cơ cấu tổ chức, quyền lợi và nghĩa vụ, quy chế hoạt động của Hội đồng Kinh tế, Hội đồng Linh mục, Hội đồng Tư vấn, Hội đồng Mục vụ Giáo phận. Tài liệu làm việc cũng trình bày về Toà án giáo phận và vị Đại diện Tư pháp. Việc canh tân Giáo phủ là một đòi hỏi cấp thiết theo Giáo luật. Công nghị không bỏ phiếu về vấn đề này, nhưng lắng nghe Đức Tổng Giám mục minh định rõ hơn về cơ cấu tổ chức và cho thấy TGP đang cố gắng từng bước để có được một Giáo phủ đầy đủ như Giáo luật đòi hỏi.

9. Phiên họp 9: Canh tân các thủ tục hành chính, văn thư và lưu trữ

Các thủ tục hành chính, hoạt động văn thư và lưu trữ xem ra không liên hệ trực tiếp đến canh tân đời sống Đức tin, nhưng lại rất quan trọng và cần thiết cho các hoạt động mục vụ của TGP và giáo xứ được diễn ra thuận lợi và đồng nhất, tránh được những tổn thất không đáng có và gây nguy hại cho đời sống Đức tin. Phiên họp thảo luận cuối cùng của Công nghị đã cùng nhau thảo luận và thống nhất về các thủ tục hành chính, các văn bản hành chính, về lưu trữ văn bản, sổ sách, tài liệu cấp giáo phận và giáo xứ. Thông qua Tài liệu làm việc, Công nghị đã có những hướng dẫn cụ thể trong các thủ tục hành chính liên quan đến giải quyết các công việc trong TGP, như các thủ tục về thiết lập cộng đoàn dòng tu, xin chia tách và thiết lập giáo xứ, xin Đức Giám mục về dâng lễ hoặc viếng thăm mục vụ, xin hỗ trợ tài chính, các bước cử hành hôn phối, hoặc các thủ tục khác liên quan đến các Ủy ban Mục vụ.

Công nghị cũng đưa ra những nguyên tắc và có những hướng dẫn cụ thể về hoạt động văn thư, các mẫu văn bản, và về cơ cấu tổ chức của văn phòng Toà Tổng Giám mục. Đồng thời, Công nghị cũng có những hướng dẫn về hoạt động lưu trữ, về văn khố của Toà Tổng Giám mục, và các hoạt động lưu trữ văn khố của các Ủy ban Mục vụ và các giáo xứ trong TGP.

10. Phiên họp đúc kết

Sau cùng, Công nghị đã cử hành phiên họp đúc kết. Linh mục Alphongsô Phạm Hùng, đại diện cho Ban soạn thảo tài liệu đã lên đúc kết và tóm lược lại toàn bộ nội dung 9 phiên họp mà Công nghị đã bàn thảo và thông qua. Mặc dù sau mỗi phiên họp, Công nghị đã bỏ phiếu thông qua từng nội dung đã được bàn thảo, nhưng Ban Thư ký vẫn cho tiến hành bỏ phiếu thông qua toàn bộ tài liệu cách chung cuộc. Kết quả bỏ phiếu đã có 179 phiếu bầu hợp lệ. Trong đó có 173 phiếu đồng ý thông qua toàn bộ Tài liệu làm việc, 3 phiếu không đồng ý và 3 phiếu trắng.

Các phiên họp của Công nghị đã khép lại với tâm tình tổng kết và tri ân của Đức TGM Giuse Vũ Văn Thiên. Trong đó, ngài đặc biệt nói đến bầu khí hiệp thông như một gia đình trong những ngày cử hành Công nghị, khi mọi thành phần trong giáo phận, Giám mục, linh mục, chủng sinh, tu sĩ và giáo dân cùng hợp nhất và bình đẳng với nhau trong mọi hoạt động của Công nghị. Đức TGM cũng nói tới những bước đi kế tiếp, các ý kiến tham luận được lắng nghe và tổng hợp để hoàn thành văn bản chính thức của Công nghị. Sau cùng, Đức TGM trao quà lưu niệm của Công nghị cho từng thành viên tham dự Công nghị.

IV. KẾT LUẬN

Công nghị TGP Hà Nội năm 2022 đã khép lại với Thánh lễ Bế mạc Công nghị được cử hành trọng thể tại Tiểu Vương Cung Thánh Đường Đức Mẹ Vô Nhiễm Sở Kiện, nhân ngày Mừng kính trong thể Các Thánh Tử Đạo Việt Nam và kỷ niệm 110 năm Công đồng Kẻ Sở (1912-2022). Thánh lễ do Đức TGM Giuse Vũ Văn Thiên chủ sự, có sự đồng tế của Đức TGM Marek Zalewski, Đại diện Toà Thánh không thường trú tại Việt Nam, Đức Hồng Y Phêrô Nguyễn Văn Nhơn, các Đức Giám Mục thuộc giáo tỉnh Hà Nội, linh mục đoàn, cùng với sự tham dự của các tham dự viên Công nghị và đông đảo cộng đoàn dân Chúa.

Mặc dù vẫn còn một vài nội dung quan trọng, do giới hạn về thời gian mà Công nghị chưa có dịp bàn tới, như hoạt động của các Ủy ban Mục vụ và đường hướng mục vụ cụ thể cho các thành phần giáo dân trong TGP, nhưng với tinh thần làm việc nhiệt thành, nghiêm túc, đầy trách nhiệm, trong sự hiệp thông, hiệp nhất, cùng nhau cầu nguyện và lắng nghe, Công nghị đã diễn ra tốt đẹp, đã cùng nhau thảo luận và thông qua những hướng dẫn cụ thể cho việc canh tân đời sống Đức tin trong TGP.

Trong diễn văn Bế mạc Công nghị, Đức TGM Giuse Vũ Văn Thiên đã cho thấy Công nghị TGP Hà Nội đã tiếp nối tinh thần của Công đồng Kẻ Sở xưa và đang diễn tả cách sống động hình ảnh một Hội Thánh hiệp hành. Trong Công nghị, gia đình TGP đã cùng nhau đi chung một con đường, cùng nhau hiệp thông, cùng nhau tham gia, cùng nhau lắng nghe, phân định và quyết định cho hướng đi mục vụ và sống Đức tin của TGP. Đức TGM mời gọi mọi thành phần dân Chúa TGP Hà Nội tiếp tục cùng nhau thi hành sứ vụ, cùng nhau hiện thực hóa đường hướng mục vụ mà Công nghị đã khởi xướng, cùng nhau canh tân đời sống Đức tin, đổi mới phương thức sống Đạo và nhiệt thành chia sẻ niềm vui Tin Mừng, góp phần bồi đắp nền văn minh tình thương trên mảnh đất TGP Hà Nội.

Trích Bản tin Hiệp Thông / HĐGMVN, Số 133 (Tháng 1 & 2 năm 2023)